Wypadek przy pracy - kiedy należy się odszkodowanie i jak się o nie ubiegać?
Pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy może ubiegać się o świadczenia odszkodowawcze, do których uprawniają go regularnie odprowadzane przez pracodawcę składki na ubezpieczenie wypadkowe do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Czym jest wypadek przy pracy?
Wypadek przy pracy może zdarzyć się w każdym zawodzie, a zgodnie z ustawą z dnia 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwaną dalej ustawą wypadkową, osoba poszkodowana w wypadku przy pracy ma prawo do świadczeń odszkodowawczych z tytułu tego zdarzenia. Aby jednak uzyskać prawo do między innymi jednorazowego odszkodowania, zdarzenie musi zostać uznane za wypadek przy pracy i nie mogą zaistnieć okoliczności powodujące utratę prawa do świadczeń.
Podstawę do uznania zdarzenia za wypadek przy pracy stanowi definicja wypadku przy pracy, zapisana w ustawie. Zatem, wypadek przy pracy to zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą, to znaczy:
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Za wypadek przy uważane są również zdarzenia nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz albo śmierć którym uległy osoby niebędące pracownikami w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy, z tytułu ubezpieczenia których pracodawca odprowadza składkę wypadkową, jeżeli do zdarzenia doszło podczas wykonywania prac wymienionych w art. 3 pkt. 3 ustawy wypadkowej.
Uwaga! Wypadek zaistniały w drodze pomiędzy miejscem zamieszkania a miejscem pracy nie jest wypadkiem przy pracy, lecz wypadkiem w drodze z domu do pracy lub z pracy do domu. Z tytułu takiego wypadku nie przysługują poszkodowanemu pracownikowi świadczenia odszkodowawcze.
Kiedy następuje utrata prawa doświadczenia?
Świadczenia z funduszu wypadkowego nie przysługują poszkodowanemu w następujących sytuacjach:
- wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez poszkodowanego przepisów dotyczących ochrony życia lub zdrowia spowodowane przez niego umyślnie, lub wskutek rażącego niedbalstwa,
- poszkodowany pracownik, będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających, lub substancji psychotropowych, w znacznym stopniu przyczynił się do wypadku.
Jakie odszkodowanie należy się poszkodowanemu?
Pracownikowi, który w wyniku wypadku przy pracy doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, przysługuje jednorazowe odszkodowanie. Wysokość takiego świadczenia uwarunkowana jest:
- stopniem uszczerbku na zdrowiu określonym przez lekarza orzecznika,
- aktualnie obowiązującą stawką za 1% uszczerbku na zdrowiu.
W przypadku śmierci pracownika jednorazowe odszkodowanie przysługuje członkom rodziny:
- małżonkowi,
- dzieciom (w tym wnukom przyjętym na wychowanie) przed osiągnięciem pełnoletności,
- rodzicom (będącym na utrzymaniu lub prowadzącym wspólne z poszkodowanym gospodarstwo domowe).
Wysokość takiego odszkodowania uwarunkowana jest wielokrotnością przeciętnego wynagrodzenia, zależną od ilości członków rodziny uprawnionych do wypłaty świadczenia.
Oprócz jednorazowego odszkodowania, poszkodowanemu mogą przysługiwać świadczenia cykliczne, między innymi takie, jak: zasiłek chorobowy, zasiłek wyrównawczy, świadczenie rehabilitacyjne, renta i dodatek do renty, pokrycie kosztów leczenia i dodatek pielęgnacyjny.
Pracownik poszkodowany w wyniku wypadku przy pracy może również ubiegać się o odszkodowanie od pracodawcy, jeśli świadczenie pieniężne wypłacone przez ZUS nie pokryło kosztów związanych z poniesionym uszczerbkiem.
Jak przebiegają procedury postępowania o jednorazowe odszkodowanie?
Pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy, powinien, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, niezwłocznie powiadomić pracodawcę o zaistnieniu wypadku. Pracodawca powołuje zespół powypadkowy, który ustala okoliczności i przyczyny wypadku, dokonuje kwalifikacji prawnej zdarzenia oraz sporządza protokół powypadkowy lub kartę wypadku przy pracy i inne niezbędne dokumenty. Na wniosek poszkodowanego dokumentacja jest przedkładana w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, który na ich podstawie podejmuje decyzję o przyznaniu lub też nieprzyznaniu świadczenia.
Uwaga! ZUS odmówi prawa doświadczenia w przypadku:
- nieprzedstawienia protokołu powypadkowego lub karty wypadku,
- nieuznania w protokole powypadkowym lub karcie wypadku zdarzenia za wypadek w rozumieniu ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych,
- gdy protokół powypadkowy lub karta wypadku zawierają stwierdzenia bezpodstawne.
Procedura postępowania mająca na celu przyznanie odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy określona została w ustawie z 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania.
O czym należy pamiętać?
- W skład dokumentacji powinny wchodzić: protokół powypadkowy lub karta wypadku przy pracy wraz z załącznikami, zaświadczenie o stanie zdrowia poszkodowanego (w przypadku utraty zdrowia) lub odpisu aktu zgonu (w przypadku śmierci pracownika).
- Wniosek o jednorazowe odszkodowanie powinien zawierać informację o dacie i godzinie wypadku oraz dane ubezpieczonego (imię, nazwisko, PESEL, NIP, ewentualnie seria i numer dowodu osobistego, adres zamieszkania) i płatnika składek, czyli pracodawcy (nazwa, adres, NIP, REGON).
- Wniosek wraz z dokumentacją powypadkową powinien zostać złożony w oddziale ZUS właściwym ze względu na miejsce zamieszkania ubezpieczonego.
Na podstawie dostarczonych dokumentów oraz przeprowadzonego badania poszkodowanego lekarz orzecznik określa procentowy trwały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu, a następnie wydaje stosowane orzeczenie.