Ocena ryzyka zawodowego w aktach prawnych
Ryzyko zawodowe i jego ocena
Najważniejsze podstawy prawne regulujące kwestie związane z ryzykiem zawodowym i jego oceną to Kodeks pracy z dnia 25 czerwca 1974 roku i Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy z dnia 26 września 1997 roku.
Zgodnie z powyższymi aktami prawnymi na pracodawcy ciąży obowiązek dokonywania regularnej oceny ryzyka zawodowego na każdym stanowisku w zakładzie pracy. Polega to na określeniu prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia i wysokości związanych z nim strat – rozumianych jako straty materialne, utrata zdrowia, a nawet życia. Na podstawie przeprowadzonej oceny pracodawca musi sporządzić dokumentację i podjąć konieczne środki ostrożności dla ochrony zdrowia pracowników.
Kodeks pracy
Art. 226 Kodeksu pracy nakłada na pracodawcę obowiązek informowania pracowników o poziomie ryzyka zawodowego, źródłach zagrożenia, skutkach i metodach ochronnych. Zapis ten obliguje pracodawcę do dokonywania i dokumentowania ryzyka zawodowego oraz podejmowania niezbędnych działań profilaktycznych eliminujących lub zmniejszających wskazane ryzyko do tzw. ryzyka akceptowalnego. Ocenie powinno zostać poddane każde stanowisko pracy, a w celu usunięcia zagrożenia i zapewnienia bezpieczeństwa konieczne jest podjęcie wszelkich środków ochrony zbiorowej, jak i indywidualnej. Ponadto art. 1041 wymienionej ustawy zobowiązuje pracodawcę do sprecyzowania w regulaminie pracy zasad dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym ochrony przeciwpożarowej. Każdy pracownik powinien zostać również poinformowany o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą. Zgodnie z art. 222 & 2 pracodawca musi prowadzić rejestr prac powodujących zagrożenie szkodliwymi czynnikami biologicznymi.
Podejmowane działania z zakresu bezpieczeństwa i higieny powinny być wynikiem współpracy pracodawcy i pracowników. Pracownicy lub ich przedstawiciele powinni informować pracodawcę o każdym ewentualnym zagrożeniu w obrębie poszczególnych stanowisk pracy. Natomiast ten powinien uzgadniać z nimi lub ich przedstawicielami podejmowanie działania z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Przepisy Kodeksu pracy znajdują potwierdzenie w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Również w tej ustawie ryzyko zawodowe definiowane jest jako niepożądane zdarzenia zaistniałe w środowisku pracy, a mogące powodować u pracowników problemy zdrowotne. Przez środowisko pracy rozumie się środowisko wykonywania obowiązków zawodowych, które warunkowane jest czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi. Natomiast zagrożenie to naruszenie prawidłowych warunków środowiska – miejsca pracy, mogące być przyczyną wypadku lub choroby.
Zgodnie z art. 227&1 Rozporządzenia pracodawca jest zobowiązany do przygotowania odpowiedniego środowiska pracy i bezpiecznych stanowisk pracy, prawidłowo wyposażonych, chroniących pracowników przed ewentualnymi zagrożeniami i oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, powodujących chorobę zawodową, jak inne choroby spowodowane warunkami pracy.
Szczegółowe rozporządzenia
Ocena ryzyka zawodowego powinna być przeprowadzana na wszystkich stanowiskach pracy i dla wszystkich zagrożeń zawodowych, jednak dla pewnych grup czynników ustawodawca przewidział osobne wymagania.
Szczegółowe regulacje w zakresie oceny ryzyka zawodowego dla czynników chemicznych, biologicznych, hałasu i drgań mechanicznych oraz ręcznych prac transportowych zapisane zostały w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki, Rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne, Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych, Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych.
Na mocy wskazanych aktów prawnych pracodawca zawsze musi przedsięwziąć odpowiednie środki zapobiegawcze likwidujące lub zmniejszające prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożeń na stanowisku. Podstawowym działaniem jest więc ocena ryzyka zawodowego pozwalająca dostosować warunki pracy poprzez wdrożenie nowych rozwiązań technicznych zastępujących przestarzałe metody pracy. Każdy pracownik musi też zostać poinformowany o wprowadzonych zmianach i przeszkolony w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.